Kış mevsiminin de yaklaşmakta olduğu ve trafik güvenliğinin daha fazla önemsenmesi gereken bugünlerde, Lastik Sanayicileri ve İthalatçıları Derneği’nin (LASİD) talebi üzerine başkanı bulunduğum İstanbul Ticaret Üniversitesi Ulaştırma Sistemleri Uygulama Araştırma Merkezimizce bilimsel bir araştırma yapılmıştır. Bu araştırma şahsım ve Araştırma Görevlisi Esad Ergin tarafından gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmada, güvenli trafikte doğru zamanda doğru lastiğin öneminin ortaya çıkartılması için, lastik tipi ve cinsiyle doğrudan ve dolaylı ilgili kaza nedenleri ve lastik kusurları istatistiki bilgilerin bilimsel olarak değerlendirilerek analizler yapılmıştır. Böylece, kamuoyunda bu önemli konuyla ilgili kalıcı bir bilinç, farkındalık oluşturulmasına ve trafik güvenliğine olumlu katkıda bulunmak amaçlanmıştır.
Amacımıza ulaşabilmek için iki farklı kaynaktan elde edilen bilgiler üzerinde teknik analizler yapılarak somut sonuçlara ulaşılmıştır. Öncelikle, ülkemizde kanayan yara olan trafikte, en son 2017 istatistikleriyle 7.427 ölüm, 300.383 yaralı, toplamda 182.669 ölümlü / yaralanmalı trafik kazası olmuştur. Emniyet Genel Müdürlüğü’nün 2016 rakamlarına göre trafik kazalarının maliyeti yıllık yaklaşık olarak 39 milyar TL’dir. Bu kazalarda, Emniyet Genel Müdürlüğü’nün istatistikleri incelendiğinde en büyük kusurun %99’unun insana (sürücü, yolcu, yaya) ait olduğu görülmektedir. Son 10 yıla baksak da bu insan kusuru hep %99 sularındadır.
AFFEDİCİ LASTİK NEDİR?
Hâlbuki son 16 yıl içerisinde yaklaşık 25 bin km bölünmüş yol hizmete açılmış, 1.250 km’ye yakın yüksek hızlı tren hat hizmete girmiş, havaalanı sayımız 56’ya çıkmış, 2003’- teki yolculuk sayıları 35 milyondan 200 milyona yaklaşmıştır. Son 16 yılda, 509 milyar TL’lik ulaştırma yatırımı gerçekleştirilmiştir. Bütün bunlara rağmen kazaların arzu edilen düzeyde düşmemesi trafik güvenliğinin arzu edilen düzeye getirilememesi sürücü hatalarını affedici sistemlerin geliştirilmesini gerektirmektedir. Örneğin, ülkemizde son yıllardaki bölünmüş yol hamlesiyle bölünmüş yol uzunluğunun toplam yol ağındaki oranının %35’e çıkartılması, kafa kafaya çarpışma şeklindeki yaralanmalı ve ölümlü trafik kazası sayısında %70’e varan ciddi bir azalma sağlamıştır. Bunun anlamı, sürücü hatalı sollama yapsa da kafa kafaya çarpışma şeklindeki ölümler, bölünmüş yol sayesinde ortadan kalkmış, yol affedici olmuştur. Aynı şekilde lastiğin ölümlü / yaralanmalı kazalardaki payının ne olduğunu, yüzde kaç olduğunu öğreneceğimiz ilgili bakanlıklar olan İçişleri Bakanlığı, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı gibi kurumlarımızın veya bu bakanlıkların herhangi bir biriminin böyle bir istatistikleri bulunmamaktadır. Yani, standartlara uygun olmayan lastiklerin kullanılması, lastikte yarık, yırtık oluşması, yasal diş derinliği sınırının aşılmış olması gibi ağır lastik kusurlarının kazadaki payını mevcut verilerden bulmak mümkün olmadığından affedici yol gibi affedici lastik kavramını kullanmak söz konusu değildir.
Biz bu çalışmayla, affedici lastiğin önemini ortaya koymak adına, lastiğin doğrudan ve dolaylı sebep olduğu ölümlü ve yaralanmalı trafik kazaları üzerinde son 4 yıla ait verilerle düz yol ve eğimli yol gibi topoğrafik değişkenlerin yanısıra, buzlu, ıslak veya kuru üst yapıya göre değerlendirmelerde bulunduk. Bu bilimsel değerlendirmelerden çok çarpıcı sonuçlar çıkardık. Bilimsel değerlendirmemizle, ticari araçlarda kış lastiğinin zorunlu olduğunu ilan eden 1 Nisan 2017 tarihli tebliğinden itibaren kış mevsiminde yaşanan ölümlü / yaralanmalı kazalarda azalma olduğunu, özel araçlarda ise zorunluluk olmadığından bu kaza oranının değişmediğini gördük.
DOĞRU ZAMANDA DOĞRU LASTİK
Lastiğin doğrudan veya dolaylı etkili olduğu ölümlü / yaralanmalı yayaya çarpma, devrilme, savrulma, arkadan çarpma, engel/cisim ile çarpışma gibi kaza oluş nedenlerinin yüzdeleri alındığında, bu kazalarda en büyük payın hız ve buna bağlı yol – yüzey arasındaki sürtünme katsayısı olduğu açık bir gerçektir. Yani, güvenli duruş mesafesi için aracın hızının yanı sıra yol yüzeyi ile tekerlek arasındaki sürtünme katsayısı da önemli derecede etkilidir. Yol yüzeyi şartlarını anlık olarak değiştirmek mümkün olmadığına göre yolda biriken suya veya buzlanan yüzeye karşı aracın en etkili elemanı dört noktada temas ettiği lastikleridir. Farklı parametreler seçilerek yapılan değerlendirmelerle aşağıdaki çarpıcı sonuçlara varılmıştır.
Kış lastiğinin ticari araçlarda zorunlu olarak kullanılmasından itibaren kış lastiğine olan talebin arttığı ve buna ilişkin ölümlü / yaralanmalı trafik kazalarında bir azalma olduğu açıkça ortaya çıkmıştır.
Özel araçlarda kış lastiği kullanımı zorunlu olmadığından herhangi bir azalma olmamaktadır.
Doğru zamanda doğru lastiğin kullanılması, son 4 yılı aldığımız değerlendirmelerde, her ne kadar sürücü kusuru olarak görülse de ölümlü/yaralanmalı trafik kazalarının %77’siyle doğrudan ve dolaylı olarak ilgili olduğu görülmektedir.
Kanayan yaramız trafik, 2017 yılında 127.997 milyon taşıt – km’lik hareketliliğin yaşandığı 67.119 km’lik yol ağımızda, yaşanan trafik kazalarında %99’luk hata insana (sürücü, yaya, yolcu) ait olduğu kabul edilmektedir. İklim koşullarının olumsuz olduğu birçok bölgedeki trafik kazalarında uygun lastik tipi ve cinsinin seçilmesinin trafik güvenliğine katkı sağlayacağı, üniversite olarak yapmış olduğumuz bu akademik araştırmada ortaya çıkmıştır.
VATANDAŞ BİLİNÇLENDİRİLMELİ
Emniyet Genel Müdürlüğü kaza istatistiklerinden lastiğin doğrudan veya dolaylı ilgili olduğu kaza oluş şekilleri üzerinden yapmış olduğumuz değerlendirmede, yaralanmalı / ölümlü trafik kazalarının yaklaşık %77’si lastikle doğrudan veya dolaylı olarak ilgilidir. Meydana gelen ölümlerin, yaralanmaların ve maliyetin de yine yaklaşık olarak %77’sinin doğrudan-dolaylı nedeni doğru zamanda doğru lastiğin kullanılmaması olduğu düşünülmektedir.
Yukarıdaki yaptığımız değerlendirmelerden çıkan bu çarpıcı sonuçlar, tüm araçların kış lastiği kullanmasının zorunluluğunun ve denetiminin önemini ortaya koymaktadır. Ayrıca, vatandaşlarda da bu durumun kalıcı bir bilinç haline getirilmesi için gerekli önlemler alınmalıdır.
Ayrıntılı yaptığımız bilimsel analizler ve hesaplar sonucu doğru zamanda doğru lastiğin seçimi, lastiğin affediciliği sayesinde lastik kaynaklı ölümlü/yaralanmalı trafik kazalarında en az %21 oranında bir azalma sağlayacaktır. Bu önemli sonucu ilgili bakanlıklarımızın, birimlerimizin ve aracı kullanan veya araç içinde bulunan tüm kamuoyunun bilgisine sunar, trafik güvenliğinde son zamanlarda belli konularda yapılan denetimlere bu konunun da eklenmesinin trafik güvenliğine büyük katkı sağlayacağına olan inancımı paylaşmak isterim. Özel araçlarda da, kış lastiğinin zorunluluğunun, vatandaşa külfet getirmeden alınacak bazı tedbirlerle sağlanmasının da trafik güvenliğini artıracağını düşünüyoruz. Bu sonuçların elde edilmesine ilişkin kullandığımız yöntemin, yapılan hesapların ve değerlendirmelerin, uluslararası hakemli bir bilimsel dergide de yayınlanmasına çalışılacaktır.
Ülkemizde bu konuda bir istatistik olmadığından, lastik konusunun kamuoyunun ve yetkililerin dikkatini istenen düzeyde çekmediğinden, yaptığımız bu bilimsel araştırma sonuçlarının ilgi çekeceği ve gerekli önlemlerin alınacağı inancıyla herkese güvenli ve düzenli bir trafik dilerim.
Kaynak : www.yenisafak.com
